Wyobraź sobie, że jesteś pozwana/y o zapłatę zachowku. Według prawa należy ten zachowek zapłacić, bowiem dochodzi go osoba uprawniona na podstawie art. 991 kodeksu cywilnego. Jednak z uwagi na Twoją sytuację życiową chciałbyś uniknąć zapłaty zachowku.
Poniżej opowiem Ci o dwóch sytuacjach, w których wysokość dochodzonego zachowku może zostać obniżona przez sąd z uwagi na specyficzną sytuację zobowiązanego do zapłaty.
Czy trudna sytuacja materialna może przemawiać za obniżeniem wysokości zachowku?
Wyobraź sobie, że jedynym składnikiem spadku jest prawo do lokalu, który służył od wielu lat Ani (zobowiązanej do zapłaty zachowku) do zaspokajania jej niezbędnych potrzeb mieszkaniowych. Lokal ten ma powierzchnię 30 m2. Pozwana uzyskała ten lokal w drodze spadkobrania po mamie (testament). Ania jest osobą bezrobotną. Jej sytuacja majątkowa jest bardzo trudna.
Przydatne orzeczenie: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9.09.2009r., VI ACa 286/09
Teraz wyobraź sobie, że Ania od urodzenia mieszkała razem ze swoją mamą (spadkodawczynią) w jej mieszkaniu. Przed śmiercią mamy – w trakcie jej choroby – Ania opiekowała się nią i zapewniała jej leczenie. Ania ponosiła również szereg nakładów na to mieszkanie. Po śmierci mamy Ania uzyskała własność tego lokalu na podstawie testamentu sporządzonego przez mamę. Jedynym składnikiem masy spadkowej było to mieszkanie. Ania nie ma innych możliwości dla zapewnienia sobie innego lokalu mieszkalnego. Bracia Ani żyją w dostatku, mają własne domy i mieszkania, które otrzymali w drodze darowizn od swoich teściów.
Przydatne orzeczenie: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2.03.2016r., I ACa 892/15
W takich sytuacjach sąd rozpoznający sprawę o zapłatę zachowku mógłby potencjalnie obniżyć wysokość zachowku na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego. Powołując się na to, że żądanie zapłaty całości zachowku w takich sytuacjach jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a co za tym idzie stanowi nadużycie prawa. Oczywiście należy pamiętać, że obniżenie wysokości zachowku na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego jest stosowane na zasadzie wyjątku. Wiele zależy więc od oceny sądu, od uzasadnienia sądu dla zastosowania bądź nie zastosowania tego przepisu w konkretnej sprawie.
Skontaktuj się z nami, jeśli potrzebujesz pomocy w prawie spadkowym.
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
* Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora
