Skip to main content

Odpowiedź na to pytanie znajduje się w art. 898 § 1 kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią tego przepisu darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Co jest podstawą odwołania darowizny?

Oznacza to, że podstawą odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowanego. Obejmuje ona sytuacje, w których po stronie obdarowanego występują akty wrogości wobec darczyńcy lub aktów takich dopuszcza się osoba trzecia, ale czyni to z inicjatywy obdarowanego lub za jego przyzwoleniem – wówczas obdarowany odpowiada za swoje zachowanie, tj. tolerowanie zła, jakie wyrządza się darczyńcy.

Ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez pojęcie niewdzięczności, ograniczając się jedynie do wskazania, że chodzi o niewdzięczność rażącą. Wobec tego nie każde zachowanie obdarowanego, naganne z punktu widzenia powinności wdzięczności, będzie stanowiło podstawę do odwołania darowizny.

Jak ocenia się niewdzięczność obdarowanego?

Ocena, czy obdarowanemu można przypisać niewdzięczność i to w stopniu rażącym, musi być dokonywana na podstawie okoliczności danej sprawy w oparciu o dobre obyczaje, ale również normy obowiązujące w środowisku, w którym funkcjonują obie strony, oraz ich wzajemne relacje, w tym stopień bliskości.

Do przyjęcia, że obdarowany zachował się w sposób rażąco niewdzięczny konieczne jest wystąpienie elementu obiektywnego, będącego wynikiem oceny dokonanej z punktu widzenia racjonalnego i postronnego obserwatora oraz subiektywnego, odwołującego się do poczucia krzywdy po stronie darczyńcy.

Rażąca niewdzięczność występuje w szczególności wówczas, gdy obdarowany dopuszcza się w stosunku do darczyńcy czynu przestępczego: skierowanego przeciwko jego życiu, nietykalności cielesnej, zdrowiu fizycznemu lub psychicznemu, czci i godności osobistej i zawodowej oraz przeciwko jego mieniu.

Warto jednak podkreślić, że zachowanie obdarowanego nie musi przybrać form drastycznych, wyrażających się w agresji fizycznej czy słownej względem darczyńcy, nie musi to być także czyn sprzeczny z prawem. Może ono przejawiać się w zaniechaniu w działaniu mimo istnienia realnej możliwości działania, szczególnie wtedy, gdy polega na tolerowaniu nieprzyjaznego zachowania innej osoby i braku właściwej reakcji obdarowanego albo jeżeli bliska więź pokrewieństwa wymagałaby podjęcia działań aktywnych, polegających zwłaszcza na zapewnieniu darczyńcy stosownej pomocy w jego sprawach osobistych.

Z reguły chodzi o zdarzenia powtarzające się uporczywie, choć jednorazowe zachowanie również może być zakwalifikowane w taki sposób.

Zgodnie z orzecznictwem sądowym do zachowań o znamionach rażącej niewdzięczności można zaliczyć m.in.: a) odmowę świadczenia pomocy i opieki, zwłaszcza jeśli obowiązek jej niesienia wynika również ze stosunków rodzinnych; b) rozpowszechnianie informacji uwłaczających darczyńcy; c) żądanie eksmisji rodzica z mieszkania, stanowiącego przedmiot darowizny i zarazem jego dorobek; d) pobicie i ciężkie znieważenie darczyńcy; e) naruszenie przez obdarowanego stosunków rodzinnych, łączących go z darczyńcą, w tym obowiązku wdzięczności.

Wprawdzie zachowania obdarowanego, wypełniające znamiona rażącej niewdzięczności, powinny być skierowane bezpośrednio wobec darczyńcy, to nie jest wykluczone, że za takie mogą zostać uznane również nieprzyjazne akty wymierzone w osobę mu bliską. Wówczas akty te powinny być podjęte w zamiarze wyrządzenia krzywdy samemu darczyńcy lub nawet niepodjęte z myślą dokuczenia samemu darczyńcy, lecz obiektywnie naganne i z racji swojego charakteru w sposób oczywisty godzące w jego dobra i emocje, z czym obdarowany musiał się co najmniej godzić.

PS W przypadku zainteresowania tematyką odwołania darowizny zachęcam do interakcji ze mną tj. komentowania wpisu 🙂

Pozdrawiam

Michał Gruchacz

radca prawny

*Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej, jest wyłącznie poglądem autora.