Ustawodawca w art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidział możliwość zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka. Jednak możliwość żądania zasądzenia alimentów jest uzależniona od stopnia winy małżonka w rozkładzie pożycia małżeńskiego oraz od wystąpienia innych okoliczności.
Rozwód bez orzekania o winie lub wina po obu stronach
W przypadku rozwodu bez orzeczenia o winie lub gdy oboje małżonków jest winnych rozkładu pożycia, alimentów może żądać małżonek znajdujący się w niedostatku (art. 60 § 1 k.r.o.). Należy jednak pamiętać o tym, że zakres alimentów ogranicza się do usprawiedliwionych potrzeb oraz możliwości majątkowych i zarobkowych.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy, w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 r., I CKN 872/00).
NSA natomiast w swoim wyroku stwierdził, że o osobie ubiegającej się o alimenty z powodu niedostatku można mówić wówczas, gdy nie potrafi ona zaspokoić samodzielnie swych potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego, przy czym „nie potrafi” to znaczy, że nie posiada dostatecznych środków pomimo podejmowania starań, by je pozyskać (wyrok NSA z dnia 4 października 2011 r., II FSK 631/10).
Jak widać wiele zależy od konkretnej sprawy, bowiem w orzecznictwie znajdziemy różne – bardziej lub mniej rygorystyczne – poglądy odnośnie kwestii stanu niedostatku.
Rozwód z wyłącznej winy męża, żony
Małżonek niewinny może żądać od małżonka wyłącznie winnego alimentów w sytuacji pogorszenia się jego sytuacji materialnej (art. 60 § 2 k.r.o.).
Wystarczy zatem, że niewinny małżonek wskaże, że przez orzeczenie rozwodu jego sytuacja materialna uległa pogorszeniu.
W takim wypadku sąd orzekając powinien brać pod uwagę sytuację w jakiej małżonek niewinny znajdzie się po rozwodzie, z sytuacją, w jakiej by się znajdował, gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo (wyrok SN z dnia 28 października 1980 r., III CRN 222/80).
Obowiązek alimentacyjny na małżonka – kiedy wygasa?
Obowiązek alimentacyjny na rzecz drugiego małżonka wygasa w każdej sytuacji w razie zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego.
Dodatkowo, w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, obowiązek alimentacyjny wygasa także z upływem 5 lat od daty uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Przy czym okres ten może – ze względu na wyjątkowe okoliczności – zostać przedłużony przez sąd na żądanie małżonka uprawnionego (art. 60 § 3 k.r.o.).
Autor:
mgr Karolina Luty
