Możliwość tzw. miarkowania kary umownej została przewidziana w art. 484 § 2 kodeksu cywilnego. Zgodnie z treścią tego przepisu jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
Kiedy sąd miarkuje karę umowną?
Pierwsza z okoliczności uzasadniających zmniejszenie wysokości zastrzeżonej kary umownej jest łatwiejsza do oceny. Należy zbadać w jakiej części dłużnik żądający obniżenia kary umownej wykonał swoje zobowiązanie. Jeżeli dłużnik wykonał zobowiązanie w znacznej części może żądać odpowiedniego zmniejszenia kary umownej. W ten sposób sąd może miarkować karę umowną za niewykonanie niewielkiej części zobowiązania lub niewielką zwłokę w spełnieniu nieznacznej części zobowiązania.
W takiej sytuacji sąd miarkuje karę umowną biorąc pod uwagę stopień, w jakim cel zamierzony przez wierzyciela został osiągnięty – kryterium przydatności przedmiotu wykonanego świadczenia dla wierzyciela.
Na zasadność oraz stopień miarkowania kary umownej mogą mieć wpływ ponadto okoliczności zawarcia umowy np. wykonanie znacznej części zobowiązania w sytuacji narzucenia kontrahentowi (dłużnikowi) mającemu słabszą pozycję na rynku zbyt dużej wysokości zobowiązania.
Druga z okoliczności uzasadniających miarkowanie przez sąd kary umownej tj. rażące wygórowanie kary umownej jest trudniejsza do oceny. Ustawodawca w tym przypadku pozostawił sądowi dużą swobodę w decydowaniu czy w danym przypadku zachodzi podstawa do miarkowania kary umownej z uwagi na rażące wygórowanie kary umownej.
Ta podstawa obniżenia wysokości kary umownej pojawi się w każdym przypadku gdy w świetle okoliczności danej sprawy zastrzeżona kara będzie nieadekwatna np. po stronie wierzyciela występuje brak szkody lub wysokość jej jest nieznaczna. Sąd porównuje wysokość zastrzeżonej kary umownej z wysokością odszkodowania jakie przysługiwałoby wierzycielowi na zasadach ogólnych. Jednak należy podkreślić, że wysokość kary umownej nie musi pokrywać się z wysokością szkody realnie poniesionej przez wierzyciela. Sąd może również zastosować inne kryterium porównując wysokość kary umownej z wartością świadczenia, które zabezpiecza.
Jakie są podstawowe funkcje kary umownej?
Stosując instytucję miarkowania kary umownej sąd nie może pomijać również podstawowych funkcji kary umownej tj. stymulacji wykonania zobowiązania (funkcja stymulacyjna), sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (funkcja represyjna), naprawienia szkody bez konieczności precyzyjnego wyliczania jej wysokości (funkcja kompensacyjna).
Na koniec należy wskazać, że miarkowanie kary umownej następuje na podstawie orzeczenia sądu i stanowi wyjątek od generalnej zasady, że wierzycielowi przysługuje kara umowna bez względu na wysokość szkody.
PS O tym czym jest kara umowna możesz przeczytać w moim poprzednim tekście:
Czy warto wprowadzać do umowy zapis o karze umownej ?
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
radca prawny
* Tekst nie stanowi porady ani porady prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
