Zgodnie z zasadą określoną w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. U podstaw tej zasady leży przekonanie, że w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie równe prawa małżonków obejmują również sferę majątkową. Niezależnie od formy przyczynienia się do zaspokajania potrzeb rodziny – pracy zarobkowej czy prowadzenie gospodarstwa domowego (wychowanie dzieci).
Nierówne udziały w majątku wspólnym
Wyjątek od tej zasady wprowadza art. 43 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z treścią tego przepisu z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Żądanie to jest rozstrzygane przez sąd poprzez wydanie stosownego orzeczenia. Przede wszystkim następuje to w ramach postępowania o podział majątku wspólnego.
Ważne powody przy ustaleniu nierównych udziałów w majątku wspólnym
Przepis art. 43 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadza dwie przesłanki, od których uzależnione jest ustalenie nierównych udziałów. Po pierwsze muszą istnieć ku temu ważne powody. Po drugie występuje różny stopień (istotne dysproporcje) przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego.
Warto podkreślić, że ważne powody nie mają wyłącznie charakteru majątkowego. Sytuacja niejednakowego przyczyniania się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego podlega ocenie przez pryzmat norm etycznych i moralnych. Nie każda bowiem sytuacja, gdy występuje dysproporcja w zakresie przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego, uzasadnia ustalenie nierównych udziałów. Ważne powody istnieją wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu zostało skierowane żądanie, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się, w miarę swoich sił i możliwości zarobkowych, do powstania majątku wspólnego. Ocenie podlega całokształt wykonywania przez małżonków ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli.
Przykładem sytuacji, w której mogą istnieć ważne powody jest długotrwała separacja faktyczna małżonków. Szczególnie gdy małżonkowie prowadzą dwa odrębne gospodarstwa domowe i mają samodzielne (odrębne) dochody z których się utrzymują.
Nie stanowi ważnego powodu sytuacja, gdy jeden z małżonków nie przyczynia się do powstania majątku wspólnego z przyczyn obiektywnych (niezależnych od jego woli, niezawinionych) tj. choroba czy nieporadność życiowa.
Przyczynianie się małżonków do powstania majątku wspólnego to nic innego jak starania podejmowane przez każdego z małżonków o prawidłowe funkcjonowanie i zaspokajanie potrzeb rodziny. Nie chodzi tylko o wysokość uzyskiwanych dochodów, lecz również sposób gospodarowania nimi (racjonalność wydatków).Przyczynianie się do powstania majątku wspólnego obejmuje również niewymierne finansowo starania o prawidłowe funkcjonowanie rodziny (prowadzenie gospodarstwa domowego i wychowanie dzieci).
Wobec powyższego należy stwierdzić, że stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego nie może polega jedynie na rachunkowym wyliczeniu.
Na marginesie należy wskazać, że w praktyce nie jest również możliwie oczekiwanie, że każdy z małżonków w równym stopniu przyczyni się do powstania majątku wspólnego.
Pozdrawiam serdecznie i zapraszam do zapoznania się z tekstem dotyczącym zwrotu nakładów przy podziale majątku wspólnego małżonków:
Zwrot nakładów i wydatków przy podziale majątku wspólnego małżonków
Michał Gruchacz
radca prawny
* Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
