Skip to main content

Sytuacje, w których rozwód zagraniczny (tj. rozwód orzeczony w państwie nie należącym do UE oraz rozwód, który nie jest objęty zakresem zastosowania żadnej umowy międzynarodowej) nie zostanie uznany w Polsce zostały szczegółowo wymienione w art. 1146 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z treścią tego przepisu orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:

1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;
2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;
3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;
4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;
5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;
6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;
7) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

W dzisiejszym tekście zajmę się czterema pierwszymi przeszkodami uznania zagranicznego orzeczenia.

Nieprawomocność orzeczenia

Pierwsza przeszkoda to nieprawomocność orzeczenia. Nasz ustawodawca uznał bowiem, że tylko orzeczenie, które zawiera ostateczne rozstrzygnięcie co do istoty sprawy może zostać uznawane w polskim porządku prawnym. Takie rozwiązanie jest uzasadnione tym, że w przypadku orzeczeń nieprawomocnych istnieje duże ryzyko uchylenia lub zmiany orzeczenia na skutek wniesienia przez niezadowoloną stronę środka zaskarżenia. Oczywiście oceny czy dane orzeczenie jest prawomocne dokonuje się na podstawie przepisów państwa pochodzenia orzeczenia.

Warto wskazać, że osoba dążąca do uznania orzeczenia ma obowiązek przedstawić dokument z kraju pochodzenia orzeczenia stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że z treści samego orzeczenia wynika, że jest ono prawomocne.

Naruszenie przepisów o wyłącznej jurysdykcji sądów polskich

Drugą przeszkodą w uznaniu orzeczenia zagranicznego jest naruszenie przepisów o wyłącznej jurysdykcji sądów polskich. Organy polskie, dokonując oceny w tym zakresie, muszą ustalić czy w określonej kategorii spraw prawo polskie nie przyznało sobie wyłącznej kompetencji do rozstrzygania. Z reguły momentem decydującym dla dokonania tej oceny jest chwila uprawomocnienia się orzeczenia.

Nienależyte doręczenie pisma wszczynającego postępowanie rozwodowe

Trzecia okoliczność wyłączająca możliwość uznania orzeczenia to sytuacja pozbawienia pozwanego obrony jego praw poprzez nienależyte doręczenie mu pisma wszczynającego postępowanie w sprawie (pozew lub wniosek) bądź niezapewnienie pozwanemu odpowiedniego czasu na podjęcie obrony.

Pozbawienie możliwości obrony w toku postępowania

Przykładem pozbawienia możliwości obrony swoich praw może być: doręczenie pozwanemu odpisu pozwu i zawiadomienie o terminie rozprawy w języku obcym, którego strona nie zna i który jednocześnie nie jest językiem urzędowym miejsca, w którym dokonano doręczenia; brak doręczenia pozwanemu odpisu pozwu.

Ocena czy doręczenie pisma wszczynającego postępowanie było należyte nie polega jedynie na formalnym sprawdzeniu czy doręczono je zgodnie z przepisami procesowymi danego państwa, lecz wymaga ustalenia czy dawało ono realną szansę pozwanemu na podjęcie obrony.

Warto wskazać, że jeżeli orzeczenie zostało wydane w postępowaniu, w którym pozwany nie wdał się w spór co do istoty sprawy, osoba posługująca się takim orzeczeniem ma obowiązek przedstawienia dokumentu stwierdzającego, że pismo wszczynające postępowanie zostało mu doręczone.

Czwarta przeszkoda dotyczy pozbawienia strony możliwości obrony w toku postępowania. W przeciwieństwie do trzeciej przeszkody pozbawienie możliwości obrony swoich praw może dotyczyć zarówno powoda (wnioskodawcy) jak i pozwanego (uczestnika).

Do naruszenia prawa do obrony może dojść również, gdy postępowanie toczyło się zgodnie z procedurą kraju pochodzenia orzeczenia. Nie chodzi bowiem o formalne spełnienie wymagań procesowych, lecz o możliwość uczestniczenia strony w postępowaniu i podjęcia obrony. Chodzi o to, żeby w postępowaniu przed sądem państwa obcego strona miała zagwarantowaną realną możliwość zgłoszenia merytorycznych zarzutów we właściwym czasie i we właściwej formie.

Potrzebujesz pomocy prawnej z zakresu prawa rodzinnego? Zapraszamy do kontaktu.

PS O losach rozwodu orzeczonego poza granicami RP przeczytasz również w innych moich tekstach:

 

Czy zagraniczny rozwód jest ważny w Polsce ?

Odmowa uznania rozwodu „unijnego”

Pozdrawiam

Michał Gruchacz

radca prawny

*Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej, jest wyłącznie poglądem autora.