Wiele z osób poszkodowanych w wypadkach, które zgłaszają się do naszej kancelarii, nie jest świadoma możliwości dochodzenia odszkodowania, w tym za nieodpłatną opiekę świadczoną im po wypadku przez osoby najbliższe.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22.07.2020 r. (III CZP 31/19) stwierdził, że „poszkodowany, który doznał uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, może domagać się na podstawie art. 444 par. 1 k.c. odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim nieodpłatnie przez osoby bliskie”.
Nieodpłatna opieka bliskich nad poszkodowanymi w wypadkach
W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że z nieodpłatnej formy opieki korzystają często osoby, których nie stać na tego typu odpłatne usługi, lecz fakt korzystania z opieki bliskich, bez ponoszenia na nią wydatków, nie powinien prowadzić do zmniejszenia zakresu zobowiązania odszkodowawczego sprawcy szkody. Sąd Najwyższy podkreślił, że trudno uznać za sprawiedliwe rozwiązanie różnicujące sytuację prawną poszkodowanych w zależności od tego, czy stać ich było na skorzystanie z odpłatnej opieki, czy też nie.
Uchwała ta stanowi jednoznaczną odpowiedź na argumenty niektórych ubezpieczycieli, którzy utrzymywali, że zasadne jest tylko pokrywanie wydatków udokumentowanych rachunkami czy fakturami.
Sąd Najwyższy zanegował tego typu argumentację. Podkreślił, że takie podejście mogłoby skłaniać poszkodowanych do podejmowania działań fikcyjnych i zawierania umów o odpłatne świadczenie z osobami bliskimi. Przypomniał również, że zakres odpowiedzialności deliktowej za szkodę majątkową na osobie, będącą następstwem uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, został z uwagi na jego szczególny charakter doprecyzowany przez ustawodawcę w art. 444 § 1 k.c. Objęto w nim, co wyraźnie podkreślono w przepisie: „wszelkie wynikłe z tego powodu koszty”. W ocenie sądu, sformułowanie „koszt” to nie tylko suma pieniędzy wydatkowana na kupno czegoś, nakład na określony cel, ale również cena, wartość czegoś. Sąd argumentował, że opieka osoby bliskiej ma obiektywnie wymierną wartość ekonomiczną nawet wtedy, gdy była sprawowana nieodpłatnie.
Z kolei inni ubezpieczyciele, jeśli już decydowali o przyznaniu odszkodowania mimo braku takich dokumentów, to zaniżali jego wysokość, stosując stawki zdecydowanie niższe niż obowiązujące za tego typu usługi w danym regionie.
Odszkodowanie za nieodpłatną opiekę – wysokość
Odnośnie wysokości odszkodowania, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przedmiotowej uchwały zaznaczył, że jego wysokość powinna odnosić się do wartości rynkowej sprawowanej opieki. Oznacza to, że w praktyce obrotu winny być przyjmowane stawki wynagrodzenia osoby mającej odpowiednie kwalifikacje do jej wykonywania według cen rynkowych za tego typu usługi.
W rzeczywistości otrzymanie przez poszkodowanego odszkodowanie za sprawowanie nad nim nieodpłatnej opieki przez osoby najbliższe najczęściej prowadzi do „załatania” deficytu budżetu domowego powstałego z uwagi na brak (ograniczenie) wykonywania pracy zarobkowej przez osobę najbliższą, sprawującą opiekę nad poszkodowanym.
Pozdrawiam
radca prawny
Michał Gruchacz
