Pacjentowi przysługuje prawo do uzyskiwania wielu informacji od podmiotów leczniczych oraz osób udzielających mu świadczeń zdrowotnych. Informacje te mogą mieć dwojaki charakter: niemedyczny lub medyczny.
Prawo do informacji niemedycznych
Kategoria informacji niemedycznych nie dotyczy stanu zdrowia pacjenta czy udzielonych mu świadczeń zdrowotnych, lecz obejmuje zagadnienia które z punktu widzenia ustawodawcy pacjent powinien znać. Dla przykładu można wskazać na obowiązek:
1)podmiotu leczniczego podawania do wiadomości publicznej informacji o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych;
2)udzielenia pacjentce ciężarnej wyczerpującej informacji na temat obowiązującego stanu prawnego dotyczącego sytuacji, w której ta pacjentka się znalazła, i wynikającego z przepisów o aktach stanu cywilnego, zabezpieczenia społecznego i prawa pracy;
3)lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną powiadomienia osoby obowiązanej do poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym lub osoby sprawującej prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną albo opiekuna faktycznego o obowiązku poddania się tym szczepieniom;
4)lekarza, który rozpoznał jedną z groźnych chorób zakaźnych, pouczenia pacjenta o konieczności poddania się hospitalizacji.
Prawo do informacji medycznych
Z kolei kategoria informacji medycznych związana jest z procedurą udzielania pacjentowi świadczeń zdrowotnych. Dla przykładu można wskazać na najważniejsze z nich tj.:
1)prawo pacjenta do informacji o swoim stanie zdrowia;
2)prawo pacjenta do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu;
3)obowiązek poinformowania pacjenta chorego psychicznie, przyjętego wbrew swojej woli do szpitala, o przyczynach przyjęcia;
4)obowiązek poinformowania pacjenta, który nie ukończył 16 lat, w zakresie i formie potrzebnych do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego.
Uzyskanie przez pacjenta informacji medycznej ma na celu zapewnienie mu możliwości podjęcia świadomej decyzji w zakresie zgody lub odmowy zgody na wybrany przez lekarza sposób diagnozowania lub leczenia. Należy wskazać, że niezbędnym elementem prawnej skuteczności udzielonej przez pacjenta zgody jest uprzednie poinformowanie chorego (innych osób decydujących o poddaniu pacjenta świadczeniom zdrowotnym). Tylko wówczas bowiem pacjent posiada odpowiednią wiedzę o swojej sytuacji, potencjalnej alternatywie postępowania oraz następstwach proponowanych przez lekarza rozwiązań i na podstawie tych informacji może udzielić tzw. „uświadomionej zgody”. Przyjęcie przez polskiego ustawodawcę takiej konstrukcji prawnej jest wyrazem realizacji idei autonomii pacjenta.
Naruszenie prawa pacjenta do uzyskania informacji medycznej (niewypełnienie lekarskiego obowiązku informacyjnego) może prowadzić do istotnych konsekwencji prawnych zarówno na gruncie prawa cywilnego, jak i prawa karnego.
Na gruncie prawa cywilnego należy pamiętać o tym, że pacjent ma możliwość żądania od lekarza lub podmiotu leczniczego zadośćuczynienia opartego na art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (problematyka ta została omówiona w poprzednim moim tekście – link poniżej).
Zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta
Z kolei na gruncie prawa karnego trzeba pamiętać o tym, że naruszenie przez lekarza obowiązków informacyjnych wobec pacjenta prowadzi do powstania odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 192 § 1 kodeksu karnego. Zgodnie z treścią tego przepisu kto wykonuje zabieg leczniczy bez zgody pacjenta, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Warto wskazać, że lekarz działa bez zgody pacjenta zarówno w przypadku, gdy w ogóle nie odbiera od niego zgody, jak i wtedy, gdy zgody tej nie poprzedza odpowiednia do danego przypadku informacja.
PS Zapraszam do podzielenia się (w komentarzach) swoimi doświadczeniami związanymi z uzyskiwaniem od personelu medycznego informacji o swoim stanie zdrowia. Czy to prawo pacjenta jest w praktyce realizowane ?
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
radca prawny
*Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
