Pierwszym podstawowym skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego na jaki kodeks cywilny wskazuje jest konieczność ustanowienia dla ubezwłasnowolnionego całkowicie opiekuna. Wyjątkiem jest sytuacja, w której ubezwłasnowolniony całkowicie pozostaje jeszcze pod władzą rodzicielską (art. 13 § 2 kodeksu cywilnego).Opiekun zapewnia podejmowanie racjonalnych działań w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, do których osoba ta nie jest zdolna. Dodatkowo w celu jak najpełniejszego zagwarantowania ochrony interesów osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie działania opiekuna podlegają stałemu nadzorowi sądu opiekuńczego. Opiekun działając pod nadzorem sądu opiekuńczego sprawuje pieczę nad ubezwłasnowolnionym całkowicie troszcząc się zarówno o zaspokajanie jej interesów osobistych (tj. zaspokajanie potrzeb życiowych oraz prawidłowe leczenie) jak i interesów majątkowych.
Brak zdolności do czynności prawnych
Drugim skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest brak zdolności do czynności prawnych takiej osoby (art. 12 kodeksu cywilnego). Oznacza to, że nie może ona samodzielnie uczestniczyć w obrocie prawnym. Jej interesów w tym zakresie będzie bronił jej przedstawiciel ustawowy – opiekun, który działając w jej imieniu będzie podejmował w tym celu stosowne czynności prawne.
Brak możliwości zawarcia małżeństwa
Trzecim skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest brak możliwości zawarcia małżeństwa przez taką osobę. Jednak gdyby osoba taka zawarła związek małżeński to istnieje możliwość unieważnienia małżeństwa z tego powodu na żądanie każdego z małżonków lub prokuratora. Przeszkodę małżeńską związaną z ubezwłasnowolnieniem całkowitym reguluje art. 11 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Jeżeli ubezwłasnowolniony całkowicie pozostaje w związku małżeńskim (orzeczono ubezwłasnowolnienie w trakcie trwania małżeństwa) z chwilą orzeczenia ubezwłasnowolnienia z mocy prawa powstaje pomiędzy nim a małżonkiem rozdzielność majątkowa (art. 53 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Kwestię odrębnej procedury zaprzeczenia ojcostwa małżeńskiego w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego reguluje art. 64kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (pozew składa ubezwłasnowolniony ojciec) oraz art. 69 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (pozew składa matka dziecka). Podobnie odrębności istnieją w sytuacji wniesienia przez ubezwłasnowolnionego męża matki powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa ( art. 61(13) § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Nie będę w tym miejscu rozwijał tej myśli, zainteresowanych tymi zagadnieniami odsyłam do cytowanych przepisów lub do kontaktu ze mną.
W sferze prawa publicznego również powstają skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego. Mianowicie osoba ubezwłasnowolniona całkowicie np. nie ma czynnego prawa wyborczego (art. 62 ust. 2 Konstytucji RP), nie ma dostępu do służby publicznej – zajmowania stanowisk w wymiarze sprawiedliwości, administracji publicznej, wojska, policji itp. (art. 60 Konstytucji RP). Także przepisy innych ustaw, w szczególności tych dotyczących dostępu do zawodów zaufania publicznego eliminują możliwość wykonywania zawodu przez osobę ubezwłasnowolnioną.
Wskazane przeze mnie powyżej skutki orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia całkowitego wskazują jedynie na podstawowe (wybrane i uznane przeze mnie za istotne) skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego określone przez polskie prawo.
Na koniec należy zauważyć, że fakt orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia nie jest niestety jawny. Oznacza to, że fakt ten nie podlega ujawnieniu w danych osobowych osoby ubezwłasnowolnionej, nie ma takich informacji chociażby w dowodzie osobistym ubezwłasnowolnionego, nie podlega wpisowi do ksiąg wieczystych, w których osoba ta widnieje jako właściciel. Sytuacja ta niejednokrotnie może prowadzić do pokrzywdzenia osób zawierających umowy z taką osobą, którzy nie posiadają informacji o jej ubezwłasnowolnieniu i którzy de facto nie mogą tego nigdzie sprawdzić. Ta sytuacja jest konsekwencją przyjęcia generalnej zasady, że jedynym celem ubezwłasnowolnienia jest wyłącznie ochrona interesów samego ubezwłasnowolnionego, a nie innych osób.
Więcej informacji na temat ubezwłasnowolnienia i jego podstaw znajdziesz w moim wpisie:
Kto może zostać ubezwłasnowolniony? Podstawy ubezwłasnowolnienia.
PS Zapraszam serdecznie do kontaktu wszystkich mających jeszcze jakieś wątpliwości co do tematu ubezwłasnowolnienia.
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
radca prawny
*Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
