W obecnie obowiązujących przepisach polskiego prawa nie znajdziemy pojęcia takiego jak „testament negatywny”. Instytucja ta została wypracowana przez doktrynę i orzecznictwo w oparciu o wzór jakim był dekret z dnia 8 października 1946 r. – Prawo spadkowe. Jednak sama możliwość sporządzenia testamentu negatywnego wynika z fundamentalnej zasady jaką jest swoboda testowania.
Czym jest testament negatywny?
Sama istota testamentu negatywnego sprowadza się do wyłączenia w jego treści od dziedziczenia określonych spadkobierców ustawowych. Wyłączenie spadkobiercy ustawowego od dziedziczenia testamentem negatywnym ma ten skutek, że wyłączony zostaje pozbawiony tytułu powołania do spadku (A. R., Wydziedziczenie i testament negatywny, PS 2006, nr 9, s. 105).
Spadkobierca ustawowy wyłączony od dziedziczenia w drodze testamentu negatywnego traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Skutkiem testamentu negatywnego będzie z reguły dziedziczenie ustawowe według zasad przyjętych w kodeksie cywilnym z pominięciem wyłączonego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1975 r., III CZP 14/75).
Wyłączenie od dziedziczenia jednakże nie pozbawia wyłączonego od dziedziczenia spadkobiercy prawa do zachowku. (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 1975 r., III CZP 14/75). Dlatego też spadkobierca ustawowy, który został wyłączony od dziedziczenia może dochodzić zapłaty zachowku od osób, które ten spadek nabyły.
Treść testamentu negatywnego
Treść testamentu negatywnego nie jest niczym skomplikowanym. Wystarczy bowiem wskazać, że nie chcemy by dana osoba, która dziedziczyłaby z ustawy, stała się naszym spadkobiercą.
Przykład: „Na wypadek mojej śmierci wyłączam od dziedziczenia mojego syna Jana Kowalskiego”.
Forma testamentu negatywnego
Testament negatywny dla swej ważności musi mieć zachowaną jedną z form testamentowych przewidzianych w kodeksie cywilnym (art. 949 i nast. k.c.). Zatem, aby wywołał skutki prawne może być po prostu sporządzony odręcznie przez spadkodawcę. Nie mniej jednak sporządzony w formie aktu notarialnego będzie „silniejszy” – trudniejszy do obalenia.
Testament negatywny a wydziedziczenie
Testament negatywny nie jest tożsamy z wydziedziczeniem. Obie te instytucje, mimo iż pozbawiają potencjalnego spadkobiercę od dziedziczenia, różnią się od siebie przede wszystkim tym, iż w treści testamentu negatywnego nie musimy wskazywać powodu, dla którego chcemy odsunąć określoną osobę od dziedziczenia. Natomiast w przypadku wydziedziczenia przyczyna musi wynikać z którejś z okoliczności wymienionych w art. 1008 k.c. i być wprost wskazana w treści testamentu.
Ponadto, testament negatywny wyłącza spadkobiercę od dziedziczenia, jednakże w przeciwieństwie do wydziedziczenia, nie pozbawia go prawa do zachowku.
Pozdrawiam
mgr prawa
Karolina Luty
* Tekst nie stanowi porady prawnej ani opinii, jest wyłącznie poglądem autora.
