Matce dziecka pozamałżeńskiego na podstawie art. 141 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego prawa rodzinnego przysługują przeciwko ojcu biologicznemu dziecka dwie kategorie roszczeń.
Po pierwsze matka dziecka pozamałżeńskiego może żądać od ojca biologicznego pokrycia zwyczajowo przyjętych, typowych kosztów związanych z ciążą i porodem. W tej grupie kosztów mieszczą się np. koszty wyprawki dziecka, łóżeczka, wózka, opieki położniczo-lekarskiej. Jeżeli na skutek ciąży lub porodu matka poniosła inne konieczne wydatki (np. w wyniku komplikacji okołoporodowych) albo szczególne straty majątkowe, wówczas może dodatkowo żądać pokrycia przez ojca odpowiedniej części tych wydatków lub strat.
Po drugie matce dziecka pozamałżeńskiego przysługuje żądanie zwrotu kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Obowiązek ten może zostać z ważnych powodów przedłużony na dłuższy czas.
Przedłużenie obowiązku utrzymania matki stanowi dalszą ochronę praw dziecka. Zabezpieczenie utrzymania matce ma, w swojej istocie, na celu zapewnienie dziecku niezbędnej opieki w sytuacji szczególnej, w której, w okolicznościach konkretnej sprawy, jest to możliwe tylko przez matkę, która w okresie zaprzestania w związku z tym pracy zarobkowej nie ma środków do zapewnienia sobie niezbędnego utrzymania (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29.09.1978r., II CR 418/78).
Korzystanie przez matkę z bezpłatnego urlopu w celu sprawowania opieki nad dzieckiem może stanowić ważną przyczynę żądania udziału ojca w kosztach jej utrzymania przez czas dłuższy niż trzy miesiące (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23.04.1976r., III CZP 20/76).
Podstawą do dochodzenia w/w żądań jest wyłącznie ciąża i poród. Matce nie przysługują żadne roszczenia w przypadku poronienia lub zabiegu przerwania ciąży.
Co jest warunkiem ustalenia roszczeń wobec biologicznego ojca?
Warunkiem dochodzenia roszczeń wynikających z art. 141 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest prawne ustalenie ojcostwa. Matka dziecka pozamałżeńskiego nie może wystąpić z roszczeniami zanim nie nastąpi uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa. Nie ma jednak żadnych przeszkód procesowych do zgłoszenia żądań z art. 141 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wraz z powództwem o ustalenie ojcostwa.
Zakres obowiązku alimentacyjnego ojca biologicznego wynikający z art. 141 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego uzależniony jest od możliwości majątkowych i dochodowych ojca i indywidualnych i usprawiedliwionych potrzeb matki dziecka. Ojciec niebędący mężem matki obowiązany jest przyczynić się do pokrycia wydatków w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom sprawy. Proporcjonalny udział matki i ojca w omawianych wydatkach i stratach zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych każdego z nich.
Na przykład jeżeli matka pozostaje w stosunku pracy i pobiera wynagrodzenie za pracę (zasiłek macierzyński, który wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku), istotne znaczenie dla określenia zakresu obowiązku alimentacyjnego ojca może mieć ustalenie, czy w okresie porodu wzrosły koszty utrzymania matki w porównaniu ze zwykłymi kosztami jej utrzymania. Z kolei jeżeli matka nie pracuje i nie ma prawa do zasiłku macierzyńskiego, zakres obowiązku ojca do pokrycia kosztów jej utrzymania może wynosić nawet 100 %.
Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego określone w art. 141 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedawniają się z upływem trzech lat od dnia porodu.
Zapraszam Cię do lektury innych moich wpisów dotyczących alimentów:
Czy rodzice mogą umówić się co do sposobu zaspokajania potrzeb dziecka?
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
radca prawny
* Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
