Na wstępie należy podkreślić, że człowiek w fazie życia prenatalnego jest podmiotem szczególnej ochrony prawnej. W szczególności przysługuje mu gwarantowane Konstytucją RP prawo do ochrony życia i zdrowia określone w art. 38 i 68 ust. 1 Konstytucji RP. Dobro jakim jest życie i zdrowie człowieka pozostaje pod ochroną konstytucyjną w każdym stadium jego rozwoju. Oznacza to, że ochrona ta obejmuje również okres fazy prenatalnej.
Konkretyzację ochrony prawnej zdrowia człowieka poczętego stanowi prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych w fazie prenatalnej. Nie ulega wątpliwości, że pacjentem może być osoba małoletnia tj. dziecko. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności. Płód w okresie pozostawania matki pod opieką okołoporodową powinien być traktowany jako pacjent. Oznacza to, że może być on poszkodowanym na skutek nieprawidłowego procesu leczenia. Może on uzyskiwać świadczenie zdrowotne pośrednio tj. poprzez opiekę sprawowaną nad matką oraz bezpośrednio tj. poprzez operacje przeprowadzane na nim jeszcze w łonie matki.
Czy można ubiegać się o odszkodowanie z okresu prenatalnego?
Zgodnie z treścią art. 446(1) kodeksu cywilnego z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem. Przepis ten chroni przyszłe interesy dziecka poczętego. Jednak warunkiem koniecznym do skorzystania z tego przepisu jest żywe urodzenie się dziecka. Wobec tego jeżeli wadliwe wykonane świadczenia zdrowotne przez personel medyczny w okresie prenatalnym wywołały szkodę niemajątkową dziecku – które następnie urodzi się żywe – ma ono możliwość dochodzenia zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Dziecko to może działać przez swoich przedstawicieli ustawowych lub osobiście w terminie dwóch lat od uzyskania pełnoletności.
Kiedy jest podstawa do wystąpienia o odszkodowanie?
Jako przykładowe przyczyny powstania zawinionych przez lekarzy powikłań w trakcie ciąży i porodu można wskazać: nierozpoznanie lub opóźnione rozpoznanie istnienia wad wrodzonych lub genetycznych płodu; nieskierowanie matki na specjalistyczne badania genetyczne; nierozpoznanie lub opóźnione rozpoznanie schorzeń matki stanowiących zagrożenie dla życia jej lub życia płodu; zlekceważenie wskazań do planowego zakończenia ciąży cesarskim cięciem; nienależyta kontrola stanu zdrowia matki i płodu w trakcie porodu (w szczególności zlekceważenie wskazań do zakończenia porodu poprzez cesarski cięcie); zbyt silna indukcja farmakologiczna niepostępującego porodu; nieprawidłowe stosowanie chwytów ręcznych w trakcie porodu naturalnego.
Możliwymi skutkami wadliwych działań medycznych w okresie ciąży i porodu są powikłania urodzonego dziecka tj.: niedotlenienie płodu; krwotok śródczaszkowy, którego konsekwencją jest trwałe porażenie mózgowe; złamanie obojczyka; porażenie splotu ramiennego itp.
Sąd Najwyższy w jednym ze swych orzeczeń rozpatrywał sprawę kobiety, która trafiła do szpitala w celu odbycia porodu. Lekarze zdecydowali o indukcji akcji porodowej. Działania lekarzy okazały się jednak bezskuteczne Pomimo zaistnienia bezwzględnych wskazań do zakończenia ciąży cesarskim cięciem ponawiano przez blisko 9 dni próby wywołania porodu siłami natury. Ostatecznie dziecko przyszło na świat po 14 godzinnym porodzie jednak bez jakichkolwiek oznak życia, bowiem w trakcie porodu doszło do encefalopatii niedotlenieniowo-niedokrwiennej połączonej z trwałym uszkodzeniem mózgu. W konsekwencji dziecko żyło zaledwie przez 14 miesięcy. Przez cały ten czas jego podstawowe funkcje życiowe były podtrzymywane stale przez aparaturę. Sądy w tej sprawie nie miały wątpliwości, że dziecko doznało niewyobrażalnych cierpień fizycznych. Sporną kwestią było doznanie przez dziecko cierpień psychicznych. Sąd Najwyższy stwierdził jednoznacznie, że okoliczność, iż dziecko to nie miało jeszcze ukształtowanej w pełni psychiki, nie może oznaczać, że nie doznawało również cierpień psychicznych. Ostatecznie zasądzona suma zadośćuczynienia w tej sprawie wyniosła 1 milion złotych.
Przydatne orzeczenie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24.03.2011 r., I CSK 389/10.
To tyle na dzisiaj 🙂 Zapraszam Cię do lektury innych moich wpisów na temat naruszenia praw pacjenta:
Zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta
Prawo pacjenta do uzyskania informacji
Zgoda na zabieg wyrażona na podstawie błędnej informacji o stanie zdrowia – zadośćuczynienie
Pozdrawiam
radca prawny Michał Gruchacz
*Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora.
